Διπλωπία - Aιτίες και αντιμετώπιση

Η λειτουργία του οφθαλμού

Το μάτι λειτουργεί βασικά όπως η φωτογραφική μηχανή. Το φως εισέρχεται μέσα από την κόρη του ματιού και το μικρό πέρασμα λειτουργεί όπως το διάφραγμα του φακού στη φωτογραφική μηχανή. Η εικόνα που μεταφέρεται από τις φωτεινές ακτίνες εστιάζεται επάνω στον αμφιβληστροειδή από τον φακό του ματιού, όπως ακριβώς ο φακός της φωτογραφικής μηχανής αποτυπώνει την εικόνα επάνω στο φιλμ. Ο έγχρωμος δακτύλιος του ματιού, η ίριδα, ελέγχει την ένταση του φωτός που εισέρχεται στο μάτι, ενώ αυτόματα ανοίγει (διεύρυνση) και κλείνει (στένωση) την κόρη του ματιού, όταν το φως του περιβάλλοντος μεταβάλλεται. Το ανθρώπινο μάτι είναι βέβαια πιο πολύπλοκο από τη φωτογραφική μηχανή. Το εξωτερικό τμήμα του καλύπτεται από ένα ανθεκτικό λευκό στρώμα που λέγεται σκληρός χιτώνας. Στο πρόσθιο τμήμα βρίσκεται ο κερατοειδής, το διαυγές κάλυμμα που επιτρέπει τη διέλευση του φωτός. Σύστημα μυών μέσα στο μάτι (ακτινωτό σώμα) μεταβάλλει αυτόματα το σχήμα του φακού για να εστιαστεί το φως επάνω στον αμφιβληστροειδή, ο οποίος στη συνέχεια μεταφέρει τις εικόνες στον εγκέφαλο μέσω του οπτικού νεύρου. Πώς συνεργάζονται οι οφθαλμοί Οι κινήσεις των ματιών πάνω, κάτω και δεξιά ή αριστερά, ελέγχονται από 6 ζεύγη μυών που βρίσκονται στην εξωτερική επιφάνεια του κάθε ματιού. Στη φυσιολογική όραση, και τα δύο μάτια κινούνται και κοιτούν προς την ίδια κατεύθυνση. Αυτό επιτυγχάνεται λόγω της συνερAιτίες και αντιμετώπιση γασίας των ματιών. Κάθε ζεύγος μυών είναι ρυθμισμένο έτσι ώστε να κρατά τα μάτια σε παράλληλη θέση. Όταν τα μάτια κινούνται, το ένα ζευγάρι μυών συσπάται καθώς το άλλο ζευγάρι χαλαρώνει. Τα ζεύγη των μυών δεν λειτουργούν σαν ομάδα. Ένα ζεύγος μπορεί να ασκεί έλξη προς τα έσω, προς τα έξω, προς τα κάτω ή προς τα πάνω. Οι μύες έχουν κατάλληλη διάταξη ώστε το μάτι να μπορεί να κινηθεί προς όλες τις κατευθύνσεις.


Τι είναι διπλωπία

Τι μπορεί να την προκαλέσει

Η διπλωπία είναι ένα ιδιαίτερα σημαντικό και ενοχλητικό σύμπτωμα. Ο ασθενής προσπαθώντας να εστιάσει σε ένα αντικείμενο, βλέπει δύο είδωλα που το ένα μπορεί να είναι πάνω απ’ το άλλο είτε πλάι στο άλλο. Η διπλωπία μπορεί να είναι οριζόντια (μία εικόνα δίπλα στην άλλη), κάθετη (μία εικόνα πάνω από την άλλη) ή μικτή. Επιπλέον, η διπλωπία μπορεί να είναι συνεχής, διαλείπουσα ή να εμφανίζεται μόνο κατά την προσήλωση του βλέμματος σε μία ορισμένη κατεύθυνση. Επίσης, συναντάμε δύο είδη διπλωπίας, τη μονόφθαλμη και τη διόφθαλμη. Μονόφθαλμη διπλωπία είναι αυτή που παραμένει ως σύμπτωμα όταν ο ασθενής κλείσει το υγιές μάτι (συνεχίζει να βλέπει διπλά) και συνήθως κρύβει αθώα παθολογία. Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων οφείλεται σε μη διορθωμένα διαθλαστικά σφάλματα (π.χ αστιγματισμός) σε νεότερες ηλικίες ή σε θόλωση φακού (καταρράκτης) σε μεγαλύτερες. Η διόφθαλμη διπλωπία είναι αυτή που εξαφανίζεται όταν ο ασθενής κλείσει κάποιο από τα δύο μάτια. Είναι εξαιρετικά σημαντικό σύμπτωμα, που χρήζει άμεσης εκτίμησης από εξειδικευμένο οφθαλμίατρο, αφού μπορεί να κρύβει σοβαρή παθολογία. Ο λόγος που βλέπουμε διπλά σε μία τέτοια περίπτωση είναι η αδυναμία (πάρεση) ή η πλήρης παράλυση ενός από τους μύες που κινούν τα μάτια. Η συνεργασία των μυών για διάφορους λόγους δεν είναι αρμονική, με αποτέλεσμα να μην ακολουθεί το ένα μάτι την κίνηση του άλλου. Αυτό προκαλεί στραβισμό στον ασθενή και βέβαια το διπλό είδωλο.

Πώς τα παιδιά αντιλαμβάνονται τη διπλωπία

Οι ενήλικες ασθενείς είναι σε θέση να περιγράψουν το σύμπτωμα. Αντίθετα, παιδιά μικρής ηλικίας αδυνατούν να εξηγήσουν τι συμβαίνει με την όρασή τους. Στην προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα, εκδηλώνουν στραβισμό ή κλείνουν το ένα μάτι με το χέρι τους προκειμένου να εξαλείψουν το δεύτερο είδωλο. Επιπλέον, σε άλλες περιπτώσεις επιλέγουν μία αντισταθμιστική θέση του κεφαλιού (στροφή ή κλίση) ή προτιμούν να προσηλώνουν με πλάγιο βλέμμα ώστε να μειώσουν την ενόχληση από τη διπλωπία.

Πώς τα παιδιά αντιλαμβάνονται

Κάθε μάτι δημιουργεί μία εικόνα από ένα αντικείμενο προσήλωσης την οποία στέλνει στον εγκέφαλο. Έτσι, ο εγκέφαλος προσλαμβάνει δύο εικόνες (μία από κάθε μάτι) τις οποίες ενοποιεί σε μία μοναδική, με μία διαδικασία που ονομάζεται ταύτιση. Κάθε κατάσταση που προσβάλλει τους μύες του οφθαλμού (εξωφθάλμιους μύες), ή τα νεύρα που τους νευρώνουν, οδηγεί σε απώλεια της ταύτισης και διαταραχές της οφθαλμοκινητικότητας με πιθανή εμφάνιση διπλωπίας. Η οπτική οξύτητα του κάθε οφθαλμού συνήθως παραμένει φυσιολογική.

Αιτίες διπλωπίας

Στραβισμός

Στον στραβισμό, οι άξονες της όρασης στρέφονται σε διαφορετικές κατευθύνσεις. Επομένως, τα μάτια αδυνατούν να προσηλώσουν στο ίδιο σημείο δεδομένου ότι κάποιοι από τους εξωφθάλμιους μύες που ελέγχουν την κινητικότητα είναι είτε πιο αδύναμοι, είτε πιο ισχυροί ή μηχανικά περιορισμένοι. Η επανεμφάνιση στραβισμού στους ενήλικες που είχαν διαγνωσθεί με στραβισμό πρώιμα στη ζωή τους είναι συχνή αιτία διπλωπίας κατά την ενήλικη ζωή.


Αντίθετα, η αιφνίδια εμφάνιση διπλωπίας σε ενήλικες χωρίς ιστορικό παιδικού στραβισμού οφείλεται σε καταστάσεις που προσβάλλουν τους εξωφθάλμιους μύες, τα νεύρα που τους νευρώνουν ή τον εγκέφαλο.

Τέτοιες καταστάσεις περιλαμβάνουν:


Παθήσεις θυροειδούς, με πιο γνωστή τη θυροειδική οφθαλμοπάθεια με συνοδό προσβολή και πάχυνση των εξωφθάλμιων μυών.


Ισχαιμικά, αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια λόγω διαταραχής της αιμάτωσης του εγκεφάλου και των νεύρων που ελέγχουν τις κινήσεις του οφθαλμού.


Διαβήτη, λόγω διαταραχής της αιματικής παροχής των κρανιακών νεύρων που νευρώνουν τους μύες του οφθαλμού.


Μυασθένεια Gravis, που προκαλεί εξασθένιση όλων των μυών του σώματος συμπεριλαμβανομένων των εξωφθάλμιων μυών (οφθαλμική μυασθένεια).


Σκλήρυνση κατά πλάκας, με προσβολή του κεντρικού νευρικού συστήματος και των κρανιακών νεύρων.


Ανευρύσματα εγκεφάλου, λόγω προσβολής ή πίεσης των νεύρων που νευρώνουν τους εξωφθάλμιους μύες.


Όγκους εγκεφάλου και οφθαλμικών κόγχων, λόγω μηχανικής συμπίεσης του βολβού και των μυών ή προσβολής των κρανιακών νεύρων.

Τραύμα κεφαλής, δεδομένου ότι κάποια από τα κρανιακά νεύρα είναι ευάλωτα σε κλειστές κακώσεις του κρανίου

Εξέταση

Η εξέταση περιλαμβάνει πλήρη ορθοπτικό έλεγχο με αξιολόγηση της οφθαλμοκινητικότητας, της δυνατότητας διόφθαλμης όρασης, του εύρους ταύτισης και της στερεοσκοπικής λειτουργίας.

Αντιμετώπιση της διπλωπίας

Η αντιμετώπιση του συμπτώματος εξαρτάται από την αιτία που το προκαλεί. Στις περισσότερες περιπτώσεις, παιδιά μικρής ηλικίας είναι σε θέση να αγνοούν τη δεύτερη εικόνα, λόγω της ικανότηταςτου εγκεφάλου να την απωθεί, με μία διαδικασία που ονομάζεται suppression (απώθηση). Αντίθετα, η δυνατότητα αυτή στερείται στους ενήλικες


Πρίσματα

Τα πρίσματα (Fresnel) είναι λεπτές, διαφανείς μεμβράνες που κάμπτουν τη δέσμη φωτός και θεωρείται αποτελεσματικός τρόπος διόρθωσης της διπλωπίας. Μπορούν εύκολα και προσαρμόζονται στα γυαλιά και μπορούν να παραμείνουν για αρκετούς μήνες, για όσο διάστημα το σύμπτωμα επιμένει. Η δύναμη και το μέγεθος του πρίσματος μπορεί να τροποποιηθεί ανάλογα την πορεία της νόσου και να μειωθεί σε περιπτώσεις βελτίωσης.
Σε περίπτωση που η διπλωπία επιμένει για μακρύ χρονικό διάστημα, τα πρίσματα μπορούν να ενσωματωθούν μόνιμα στα γυαλιά.


Botulinum toxin (Botox)

Το Botox χρησιμοποιείται ευρέως για την αντιμετώπιση της διπλωπίας. Η ουσία εγχύεται εντός του μυός διακόπτοντας την αποστολή μηνυμάτων διαμέσου των νεύρων, με αποτέλεσμα τη χαλάρωση του μυός και αναστολή της λειτουργίας του. Η δράση της ουσίας εμφανίζεται εντός 2-3 ημερών από την έγχυση, φτάνει στο μέγιστο δύο εβδομάδες μετά και υποχωρεί σε διάστημα τριών περίπου μηνών. Κατά το διάστημα αυτό, η διπλωπία λύνεται στην πλειονότητα των περιπτώσεων, ενώ σε περιπτώσεις επιμονής του συμπτώματος μετά παρέλευση 3 μηνών, η έγχυση μπορεί να επαναληφθεί.


Χειρουργική αντιμετώπιση

Το Botox χρησιμοποιείται ευρέως για την αντιμετώπιση της διπλωπίας. Η ουσία εγχύεται εντός του μυός διακόπτοντας την αποστολή μηνυμάτων διαμέσου των νεύρων, με αποτέλεσμα τη χαλάρωση του μυός και αναστολή της λειτουργίας του. Η δράση της ουσίας εμφανίζεται εντός 2-3 ημερών από την έγχυση, φτάνει στο μέγιστο δύο εβδομάδες μετά και υποχωρεί σε διάστημα τριών περίπου μηνών. Κατά το διάστημα αυτό, η διπλωπία λύνεται στην πλειονότητα των περιπτώσεων, ενώ σε περιπτώσεις επιμονής του συμπτώματος μετά παρέλευση 3 μηνών, η έγχυση μπορεί να επαναληφθεί.
Η απόφαση για χειρουργείο θα ληφθεί εφόσον η διπλωπία επιμένει για μακρύ χρονικό διάστημα και η κατάσταση παραμένει στάσιμη για τουλάχιστον 6 -12 μήνες μετά την εμφάνιση της νόσου. Η απόφαση και το είδος της επέμβασης θα ληφθεί από οφθαλμίατρο ειδικό στις παθήσεις στραβισμού και στη νευροφθαλμολογία.


Επικάλυψη του ματιού

Σε περιπτώσεις ανθεκτικής διπλωπίας, άλλες λύσεις περιλαμβάνουν τον αποκλεισμό του ματιού με ειδικές μεμβράνες / φίλτρα που μπλοκάρουν την είσοδο του φωτός εντός του οφθαλμού (blenderm) ή με χρήση ειδικών φακών επαφής (occlusive contact lenses)

(0 Votes)